Unijny ekoprojekt i etykiety energetyczne zwiększają efektywność energetyczną – twierdzą kontrolerzy UE

Jak wynika z nowego sprawozdania Europejskiego Trybunału Obrachunkowego, działania UE dotyczące ekoprojektu i etykietowania energetycznego przyczyniły się do wzrostu efektywności energetycznej. W procesie regulacyjnym wystąpiły jednak znaczne opóźnienia, a poza tym istnieje ryzyko, że przeszacowano oddziaływanie polityki. Ponadto kontrolerzy zwracają uwagę, że nieprzestrzeganie przepisów przez producentów i sprzedawców detalicznych wciąż stanowi spory problem.

W ramach przeciwdziałania zmianie klimatu UE zobowiązała się do poprawy efektywności energetycznej o 20% do 2020 r. i o 32,5% do 2030 r. Aby przyczynić się do realizacji tych celów, Komisja przyjęła środki obejmujące bardziej ekologiczne projektowanie produktów (ekoprojekt) i przekazywanie konsumentom informacji na temat zużycia energii i charakterystyki środowiskowej produktów (etykietowanie energetyczne).

Kontrolerzy potwierdzili, że przy wyborze produktów, które mają zostać objęte regulacjami, Komisja zastosowała rzetelne i przejrzyste metodyki. W efekcie w ramach polityki UE priorytetowo potraktowano ponad 30 grup produktów o najwyższym potencjale w zakresie oszczędności energii. Jednocześnie kontrolerzy odnotowali w procesie regulacyjnym opóźnienia, których można było uniknąć, a które ograniczyły oddziaływanie polityki. Wymogi dotyczące ekoprojektu prawdopodobnie były bowiem nieaktualne, a etykiety energetyczne przestały być dla konsumentów pomocne przy odróżnianiu produktów o najlepszych i najgorszych parametrach. Komisja podejmuje tymczasem działania w celu udoskonalenia etykiet energetycznych. Kontrolerzy są zdania, że choć w prowadzonych działaniach uwzględniono elementy gospodarki o obiegu zamkniętym, zrobiono to w sposób doraźny.

Komisja regularnie informuje o wynikach polityki dotyczącej ekoprojektu i etykietowania energetycznego. Niektóre przyjęte założenia sprawiły jednak, że oddziaływanie polityki zostało przeszacowane. W szacunkach nie uwzględniono na przykład nieprzestrzegania przepisów ani opóźnień w realizacji. Poza tym w badaniu szacunkowym oddziaływania ekoprojektu nie bierze się pod uwagę różnicy pomiędzy zużyciem teoretycznym, określonym na podstawie zharmonizowanych norm, a zużyciem energii w sytuacji rzeczywistej. Przykładowo podczas testów chłodziarko-zamrażarek nie są otwierane drzwi, a w urządzeniu nie ma żywności. Kontrolerzy ostrzegają, że w konsekwencji oszczędności mogły zostać przeszacowane.

Organy nadzoru rynku w państwach członkowskich odpowiedzialne są za zapewnienie, by produkty sprzedawane na danym terytorium krajowym były zgodne z przepisami dotyczącymi etykietowania energetycznego i ekoprojektu. Ważną rolę w promowaniu współpracy między tymi organami odgrywa jednak Komisja. System informacyjny i komunikacyjny do celów nadzoru rynku ma na celu ułatwianie tej współpracy poprzez zapewnienie możliwości wymiany wyników inspekcji, pewne funkcjonalne ograniczenia zmniejszają jednak jego skuteczność.

Kontrolerzy stwierdzili, że na przestrzeni ostatniej dekady Komisja sfinansowała też – z pozytywnym skutkiem – kilka projektów w celu wzmocnienia nadzoru nad polityką dotyczącą ekoprojektu i etykietowania energetycznego. Wciąż jednak jest wątpliwe, czy faktycznie zmieniły one sposób wypełniania przez państwa członkowskie obowiązków związanych z nadzorem rynku. W praktyce liczba modeli produktów testowanych w laboratoriach jest wciąż stosunkowo niewielka. Komisja oceniła ostatnio, że łącznie od 10 do 25% sprzedanych produktów nie jest zgodnych z przepisami unijnymi. Kontrolerzy są zdania, że nieprzestrzeganie przepisów przez producentów i sprzedawców detalicznych wciąż stanowi spory problem.

W celu wzmocnienia oddziaływania polityki dotyczącej ekoprojektu i etykietowania energetycznego w okresie po 2020 r. kontrolerzy sformułowali szereg zaleceń pod adresem Komisji Europejskiej. Obejmują one:

• środki mające na celu przyspieszenie procesu regulacyjnego, na przykład poprzez przyjęcie środków wykonawczych, gdy zostaną one opracowane, a nie wtedy, gdy zostanie ukończony cały ich pakiet;
• usprawnienie pomiaru oddziaływania polityki i informowania o nim poprzez ulepszenie założeń i stosowanie takiej metodyki, która pozwoli zmierzyć zużycie energii przez użytkowników końcowych w sytuacji rzeczywistej;
• działanie na rzecz ułatwienia wymiany informacji pomiędzy organami nadzoru rynku w państwach członkowskich oraz na rzecz ściślejszego przestrzegania przepisów. Powinno ono obejmować ulepszenie stosownych narzędzi dla państw członkowskich, upowszechnianie dobrych praktyk oraz zapewnienie szkoleń na żądanie.

Sprawozdanie specjalne nr 1/2020 pt. „Unijne działania w zakresie ekoprojektu i etykietowania energetycznego – istotny wkład w poprawę efektywności energetycznej, niemniej osłabiony znacznymi opóźnieniami i nieprzestrzeganiem przepisów” jest dostępne na stronie internetowej Trybunału (eca.europa.eu) w 23 językach UE.

Trybunał przedstawia swoje sprawozdania specjalne Parlamentowi Europejskiemu i Radzie UE, a także innym zainteresowanym stronom, w tym parlamentom narodowym, podmiotom związanym z danym sektorem i przedstawicielom społeczeństwa obywatelskiego. Zdecydowana większość zaleceń formułowanych w tych sprawozdaniach jest wprowadzana w życie.

Kontakt dla dziennikarzy zainteresowanych tym sprawozdaniem:
Vincent Bourgeais – e-mail: vincent.bourgeais@eca.europa.eu
tel. (+352) 4398 47502 / tel. kom.: (+352) 691 551 502

źródło informacji i tekstu: Europejski Trybunał Obrachunkowy, komunikat prasowy z dn. 15.01.2020